همه چیز درباره کندل ماروبوزو (Marubozu) و انواع آن و روش استفاده در استراتژی معاملاتی

در تحلیل تکنیکال بازارهای مالی، الگوهای کندلی به عنوان یکی از ابزارهای مهم و پرکاربرد شناخته می‌شوند که می‌توانند سیگنال‌های قوی برای پیش‌بینی حرکت‌های قیمت ارائه دهند. یکی از الگوهای کندلی که توجه بسیاری از معامله‌گران را به خود جلب کرده، الگوی ماروبوزو (Marubozu)  است. این الگو، با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، می‌تواند اطلاعات بسیار مهمی در مورد احساسات بازار در یک بازه زمانی خاص بدهد.

 در حقیقت، کندل ماروبوزو یکی از ساده‌ترین و در عین حال قوی‌ترین الگوهای کندلی است که می‌تواند نشان‌دهنده کنترل کامل یکی از طرفین بازار، یعنی خریداران یا فروشندگان، باشد. شناخت دقیق این الگو و استفاده صحیح از آن می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا تصمیمات معاملاتی هوشمندانه‌تری بگیرند و از سیگنال‌های نادرست دوری کنند. در این مقاله، به بررسی دقیق الگوی ماروبوزو، انواع آن و نحوه استفاده از آن در استراتژی‌های معاملاتی خواهیم پرداخت.

کندل ماروبوزو چیست

در تحلیل تکنیکال و به‌ویژه در استفاده از الگوهای کندلی، کندل ماروبوزو یکی از الگوهای شناخته شده و پرکاربرد است. در معنای لغوی، «ماروبوزو» در زبان ژاپنی به معنای «سر طاس» یا «سر تراشیده» است. انتخاب این نام برای این الگو به ویژگی خاصی اشاره دارد که در آن، کندل‌ها هیچ سایه‌ای ندارند یا سایه آن‌ها بسیار کوتاه است. این ویژگی خاص باعث می‌شود که قیمت باز و بسته شدن کندل، به ترتیب همان قیمت‌های بالاترین و پایین‌ترین قیمت روز باشد. از این‌رو، این کندل‌ها به شکلی نمایانگر یک حرکت قوی در یک جهت خاص، بدون هیچ نوع عقب‌نشینی، شناخته می‌شوند. به همین دلیل، نام سر طاس برای این الگو به‌طور دقیق و بر اساس ویژگی‌های آن انتخاب شده است.

زمانی که یک کندل ماروبوزو در نمودار ظاهر می‌شود، این نشان‌دهنده‌ی تسلط کامل یکی از طرفین بازار، یعنی خریداران یا فروشندگان، بر قیمت در آن بازه زمانی است. در الگوی ماروبوزو، وقتی کندل سایه نداشته باشد، این به معنای آن است که در طول مدت زمانی که کندل تشکیل شده، قیمت تنها به یک سمت حرکت کرده و هیچ نوع اصلاح یا برگشتی نداشته است. این ویژگی موجب می‌شود که کندل‌های ماروبوزو، به‌ویژه در زمانی که در روندهای صعودی یا نزولی تشکیل می‌شوند، به عنوان سیگنال‌هایی قوی برای تشخیص قدرت روند و پیش‌بینی ادامه حرکت قیمت شناخته شوند.

در این راستا، کندل ماروبوزو می‌تواند به معامله‌گران اطلاعات مهمی در مورد احساسات بازار بدهد. برای مثال، اگر کندل ماروبوزو صعودی باشد، نشان‌دهنده این است که خریداران در آن روز توانسته‌اند کنترل بازار را در دست بگیرند و قیمت در راستای بالا حرکت کرده است. برعکس، اگر کندل ماروبوزو نزولی باشد، این به معنای تسلط فروشندگان بر بازار و حرکت قیمت به سمت پایین است. این الگو به دلیل سادگی و قدرت بالای سیگنال‌دهی، یکی از ابزارهای محبوب در تحلیل تکنیکال به‌شمار می‌رود.

(یکی دیگر از الگوهای مهم کندلی، الگوی Spinning Top است. مقاله آموزش الگوی کندل اسپینینگ تاپ این موضوع را به‌صورت جامع و کامل بررسی کرده است)

انواع کندل‌های ماروبوزو

الگوی کندل ماروبوزو معمولاً به دو صورت اصلی مشاهده می‌شود: ماروبوزو صعودی و ماروبوزو نزولی. هر کدام از این دو نوع کندل نمایانگر احساسات متفاوتی در بازار و کنترل متفاوت میان خریداران و فروشندگان است. در این بخش به بررسی این دو نوع کندل خواهیم پرداخت.

ماروبوزو صعودی

کندل ماروبوزو صعودی به‌طور معمول بدنه‌ای بلند و سبز یا سفید دارد. در این نوع کندل، قیمت بسته شدن از قیمت باز شدن بالاتر است که نشان‌دهنده حرکت صعودی قیمت‌ها در آن روز یا بازه زمانی خاص است. در واقع، زمانی که یک کندل ماروبوزو صعودی شکل می‌گیرد، این سیگنال به معنای تسلط کامل خریداران بر بازار است. این کندل به وضوح نشان می‌دهد که طی آن روز، خریداران توانسته‌اند بازار را تحت کنترل خود درآورده و هیچ نشانه‌ای از فشار فروش در این دوره مشاهده نمی‌شود.

به عبارت دیگر، این کندل نشان می‌دهد که روند بازار در حال حرکت به سمت بالا است و احتمال ادامه این روند در روزهای بعدی وجود دارد.در بسیاری از مواقع، ماروبوزو صعودی می‌تواند یک سیگنال قوی برای آغاز روند صعودی جدید یا ادامه روند فعلی باشد. معامله‌گران اغلب به دنبال چنین کندل‌هایی هستند تا وارد موقعیت‌های خرید شوند و از ادامه روند صعودی بهره‌مند شوند.

ماروبوزو نزولی

کندل ماروبوزو نزولی معمولاً بدنه‌ای بلند و قرمز یا مشکی دارد. در این نوع کندل، قیمت بسته شدن از قیمت باز شدن پایین‌تر است، که نشان‌دهنده حرکت نزولی قیمت‌ها در آن روز یا بازه زمانی خاص است. در این وضعیت، فروشندگان کنترل بازار را در دست دارند و هیچ نشانه‌ای از فشار خرید در بازار وجود ندارد. ماروبوزو نزولی معمولاً به‌عنوان یک سیگنال قوی برای تشخیص روند نزولی در بازار شناخته می‌شود.

وقتی یک کندل ماروبوزو نزولی در نمودار ظاهر می‌شود، این نشان‌دهنده آن است که فروشندگان توانسته‌اند به‌طور کامل بازار را تحت تسلط خود درآورند و قیمت در پایان دوره زمانی به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. این کندل معمولاً به معامله‌گران هشدار می‌دهد که احتمال ادامه روند نزولی در روزهای بعدی وجود دارد و آن‌ها ممکن است به‌دنبال فرصت‌های فروش باشند.

در نهایت، هر دو نوع کندل ماروبوزو، چه صعودی و چه نزولی، به دلیل قدرت سیگنال‌دهی خود در تحلیل تکنیکال، ابزارهای بسیار مهمی برای تشخیص روندهای جدید در بازار محسوب می‌شوند.

روش استفاده از کندل ماروبوزو در استراتژی معاملاتی

کندل ماروبوزو به‌عنوان یک الگوی قوی در تحلیل تکنیکال می‌تواند سیگنالی برای تغییر روند بازار باشد. این کندل‌ها به‌ویژه زمانی که در نمودار ظاهر می‌شوند، ممکن است نشان‌دهنده آغاز یک روند جدید یا ادامه روند موجود باشند. از این رو، معامله‌گران از الگوی کندل ماروبوزو به‌عنوان ابزاری برای شناسایی نقاط ورود و خروج از بازار استفاده می‌کنند. در این بخش، به روش‌های مختلف استفاده از این کندل در استراتژی‌های معاملاتی پرداخته خواهد شد.

استفاده از کندل ماروبوزو در روندهای صعودی

در یک روند صعودی، مشاهده یک کندل ماروبوزو صعودی می‌تواند نشانه‌ای از ادامه روند باشد. وقتی این کندل در نمودار ظاهر می‌شود، به‌ویژه اگر بدنه آن طولانی باشد، نشان‌دهنده تسلط کامل خریداران بر بازار است. در چنین شرایطی، معامله‌گران می‌توانند وارد بازار شوند یا پوزیشن خرید خود را افزایش دهند.

وجود کندل ماروبوزو صعودی در روند صعودی به‌ویژه برای معامله‌گرانی که به دنبال فرصت‌های خرید هستند، اهمیت زیادی دارد. در این حالت، کندل ماروبوزو به‌عنوان سیگنالی برای تایید روند صعودی و ادامه افزایش قیمت‌ها عمل می‌کند. به‌عنوان مثال، پس از ظهور یک کندل ماروبوزو صعودی، معامله‌گران ممکن است در انتظار پوزیشن‌های خرید جدید باشند و از روند صعودی بهره‌برداری کنند.

استفاده از کندل ماروبوزو در روندهای نزولی

در یک روند نزولی، ظهور کندل ماروبوزو نزولی می‌تواند نشان‌دهنده قدرت فروشندگان و ادامه روند نزولی باشد. این کندل‌ها معمولاً برای معامله‌گران نزولی جذاب هستند زیرا نشان می‌دهند که قیمت‌ها به‌طور مداوم در حال افت هستند و هیچ نشانه‌ای از بازگشت قیمت به سمت بالا وجود ندارد. در این شرایط، کندل ماروبوزو نزولی می‌تواند فرصتی برای ورود به پوزیشن‌های فروش باشد. معامله‌گران با استفاده از این سیگنال می‌توانند به‌عنوان تأییدی بر روند نزولی بازار وارد معاملات کوتاه‌مدت شوند. از آنجا که در این الگو، بازار تحت تسلط فروشندگان است، انتظار می‌رود که قیمت‌ها در ادامه روند نزولی ادامه یابند.

استفاده از کندل ماروبوزو به‌عنوان سیگنال معکوس

گاهی اوقات کندل ماروبوزو می‌تواند به‌عنوان یک سیگنال معکوس برای یک روند صعودی یا نزولی استفاده شود. برای مثال، پس از مشاهده یک کندل ماروبوزو صعودی قوی، اگر بازار بیش از حد خریداری شده باشد یا شاخص‌هایی مانند RSI (شاخص مقاومت نسبی) نشان‌دهنده خرید بیش از حد باشند، بسیاری از معامله‌گران ممکن است تصمیم بگیرند که دارایی‌های خود را بفروشند، زیرا احتمال کاهش قیمت‌ها وجود دارد. در این سناریو، کندل ماروبوزو صعودی ممکن است به‌عنوان یک هشدار برای معکوس شدن روند صعودی و شروع یک روند نزولی جدید عمل کند

به‌طور مشابه، پس از مشاهده یک کندل ماروبوزو نزولی، اگر قیمت‌ها به حدی پایین برسند که به نظر برسد فروش بیش از حد صورت گرفته است، این کندل می‌تواند سیگنالی برای شروع روند صعودی جدید باشد.

در نهایت، استفاده از کندل ماروبوزو به‌عنوان سیگنال معکوس به معنای دقت و بررسی شرایط بازار است. باید همیشه به عوامل دیگری مانند حجم معاملات و شاخص‌های فنی نیز توجه کرد تا از سیگنال‌های نادرست جلوگیری شود. این تحلیل می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا از روندهای معکوس بهره‌برداری کرده و از خطرات ناشی از معاملات بدون تحلیل کامل جلوگیری کنند.

شناسایی الگوی کندل ماروبوزو

شناسایی کندل ماروبوزو نسبتاً ساده است و به‌طور معمول برای هر معامله‌گر باتجربه‌ای قابل تشخیص است. برای تشخیص این الگو باید به ویژگی‌های خاص آن توجه کرد که شامل ترکیب‌های مشخصی از بدنه کندل و رفتار قیمت است. در این بخش، به بررسی ویژگی‌های کلیدی برای شناسایی کندل ماروبوزو خواهیم پرداخت.

بدنه بلند و بدون سایه

یکی از ویژگی‌های اصلی کندل ماروبوزو، بدنه بلند و بدون سایه آن است. این بدنه بلند نشان می‌دهد که در طول دوره زمانی کندل، قیمت تنها به یک سمت حرکت کرده و هیچ گونه عقب‌نشینی نداشته است. در صورتی که سایه‌ای در دو طرف کندل مشاهده نشود، این الگو به‌طور کامل نمایانگر تسلط یکی از طرفین بازار (خریداران یا فروشندگان) است. در صورتی که سایه‌ها بسیار کوتاه باشند، همچنان نشان‌دهنده قدرت بازار است، اما نداشتن سایه به‌طور کامل مشخص‌کننده این است که یک طرف بازار به‌طور کامل کنترل را در دست داشته است.

رنگ کندل

رنگ کندل در شناسایی الگوی ماروبوزو اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا نشان‌دهنده احساسات و تسلط خریداران یا فروشندگان در بازار است. در یک روند صعودی، کندل ماروبوزو معمولاً سبز یا سفید است که نشان‌دهنده تسلط کامل خریداران و افزایش قیمت‌ها در طول روز است. در مقابل، در یک روند نزولی، کندل ماروبوزو معمولاً قرمز یا مشکی است که بیانگر تسلط فروشندگان و کاهش قیمت‌ها در طول روز است. رنگ کندل نه تنها روند قیمت را نشان می‌دهد، بلکه به معامله‌گران کمک می‌کند تا از وضعیت احساسات بازار آگاه شوند.

تفاوت قیمت باز و بسته شدن

یکی دیگر از ویژگی‌های مهم کندل ماروبوزو، تفاوت قابل توجه قیمت باز و بسته شدن آن است. در کندل‌های ماروبوزو، قیمت باز و بسته شدن معمولاً از یکدیگر فاصله زیادی دارند که این موضوع نشان‌دهنده تسلط یکی از طرفین بازار است. برای مثال، در کندل ماروبوزو صعودی، قیمت بسته شدن از قیمت باز شدن بالاتر است و در کندل ماروبوزو نزولی، قیمت بسته شدن از قیمت باز شدن پایین‌تر است. این تفاوت‌ها به وضوح نشان می‌دهند که یک طرف بازار (خریداران یا فروشندگان) تمام کنترل را در دست داشته و هیچ نشانه‌ای از بازگشت قیمت یا تغییر جهت وجود ندارد.

در نهایت، برای شناسایی کندل ماروبوزو باید به این نکات توجه داشت که این کندل‌ها عموماً به‌صورت جداگانه دارای تاثیرات زیادی بر روند بازار هستند، اما زمانی که در ترکیب با سایر الگوهای کندلی و اندیکاتورها مورد استفاده قرار گیرند، اعتبار و دقت پیش‌بینی روند افزایش می‌یابد.

اعتبارسنجی الگوی کندل ماروبوزو

اگرچه کندل ماروبوزو به‌عنوان یک سیگنال قوی در تحلیل تکنیکال شناخته می‌شود، استفاده از آن به‌تنهایی برای تصمیم‌گیری در مورد خرید یا فروش ممکن است منجر به سیگنال‌های نادرست شود. در واقع، برای اعتبارسنجی و تایید الگوی ماروبوزو، لازم است که از ابزارها و روش‌های دیگری نیز برای اطمینان از قدرت و پایداری روند استفاده کرد. در این بخش، به بررسی عواملی خواهیم پرداخت که می‌توانند به تقویت دقت و اعتماد به سیگنال‌های کندل ماروبوزو کمک کنند.

حجم معاملات

حجم معاملات یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند تأثیر زیادی بر اعتبار یک الگوی کندلی داشته باشد. به‌ویژه در کندل ماروبوزو، اگر حجم معاملات در زمان شکل‌گیری کندل بالا باشد، این موضوع نشان‌دهنده تأکید بیشتری بر قدرت روند است. به عبارت دیگر، اگر در هنگام تشکیل کندل ماروبوزو، حجم معاملات به طور قابل توجهی افزایش یابد، این می‌تواند نشان‌دهنده حضور قوی‌تر خریداران یا فروشندگان در بازار باشد و به اعتبار الگوی ماروبوزو افزوده شود. حجم بالای معاملات ممکن است نشان‌دهنده این باشد که روند موجود دارای پایداری بیشتری است و احتمال ادامه آن بیشتر است.

استفاده از اندیکاتورها

استفاده از اندیکاتورهای تکنیکال برای تأیید الگوی ماروبوزو می‌تواند دقت سیگنال‌ها را به‌شدت افزایش دهد. اندیکاتورهایی مانند RSI (شاخص مقاومت نسبی)، میانگین‌های متحرک و MACD می‌توانند به معامله‌گران کمک کنند تا تأسیس و پایداری روند را بهتر ارزیابی کنند. برای مثال، اگر در هنگام شکل‌گیری کندل ماروبوزو، شاخص RSI نشان‌دهنده شرایط خرید یا فروش بیش از حد نباشد، می‌توان به‌راحتی گفت که روند می‌تواند ادامه یابد. همچنین، استفاده از میانگین‌های متحرک برای تأیید روند می‌تواند کمک کند تا مطمئن شویم که ماروبوزو در جهت روند بلندمدت بازار قرار دارد و نه تنها یک سیگنال کاذب برای تغییر جهت.

روند پیشین

برای اعتبارسنجی الگوی کندل ماروبوزو، بررسی روند پیشین بازار نیز بسیار مهم است. این روند می‌تواند تأثیر زیادی بر احتمال ادامه یا معکوس شدن روند داشته باشد. اگر الگوی ماروبوزو در جهت روند قبلی بازار ظاهر شود، این سیگنال قوی‌تر خواهد بود و احتمال ادامه روند بالاتر است. به‌عنوان مثال، اگر در یک روند صعودی، کندل ماروبوزو صعودی ظاهر شود، نشان‌دهنده این است که خریداران همچنان کنترل بازار را در دست دارند و احتمال رشد بیشتر قیمت‌ها وجود دارد. به‌طور مشابه، در روند نزولی، ظهور کندل ماروبوزو نزولی می‌تواند به معنی ادامه کاهش قیمت‌ها باشد.

ترکیب با دیگر الگوهای کندلی

یک راه دیگر برای اعتبارسنجی کندل ماروبوزو، ترکیب آن با سایر الگوهای کندلی است. الگوهای کندلی دیگری مانند Engulfing, Doji یا Harami می‌توانند به تأسیس و تأیید الگوی ماروبوزو کمک کنند. به‌ویژه وقتی که یک الگوی ماروبوزو در کنار دیگر الگوهای قوی ظاهر می‌شود، احتمال صحت آن بیشتر می‌شود و تأکید بیشتری بر روند می‌گذارد.

به طور کلی، اعتبارسنجی الگوی کندل ماروبوزو نیاز به بررسی ترکیبی از حجم معاملات، اندیکاتورها، روندهای پیشین و دیگر الگوهای تکنیکال دارد تا از سیگنال‌های نادرست جلوگیری شود و تصمیم‌گیری‌های معاملاتی دقیق‌تری انجام گیرد.

سیگنال‌های نادرست

سیگنال‌های نادرست در تحلیل تکنیکال، به ویژه در الگوی کندل ماروبوزو، می‌توانند یکی از چالش‌های اصلی برای معامله‌گران باشند. این سیگنال‌ها معمولاً زمانی رخ می‌دهند که کندل‌های ماروبوزو در شرایط خاص و با ویژگی‌هایی که نشانه‌گر فعالیت تجاری کم یا زیاد باشند، ظاهر شوند. برای جلوگیری از تفسیر اشتباه این سیگنال‌ها، ضروری است که معامله‌گران از ابزارهای تایید کننده و تحلیل دقیق‌تر استفاده کنند.

یکی از دلایل اصلی سیگنال‌های نادرست ماروبوزو، کندل‌های خیلی کوچک است. این کندل‌ها معمولاً با حجم معاملات پایین یا فشردگی قیمت‌ها همراه هستند و در نتیجه، نمی‌توانند اطلاعات دقیقی از احساسات بازار به معامله‌گر بدهند. زمانی که یک کندل ماروبوزو کوچک تشکیل می‌شود، نشان‌دهنده یک حرکت محدود در بازار است که ممکن است ناپایدار یا غیرقابل اعتماد باشد. در چنین شرایطی، معامله‌گر باید با دقت بیشتری به وضعیت بازار توجه کند و برای تأیید سیگنال‌های دریافت شده از اندیکاتورهای دیگر استفاده نماید.

در طرف مقابل، کندل‌های خیلی بزرگ می‌توانند سیگنال‌های نادرستی نیز ایجاد کنند. این کندل‌ها ممکن است نتیجه نوسانات شدید بازار یا واکنش به اخبار و رویدادهای غیرمنتظره باشند. در این حالت، ممکن است یک کندل ماروبوزو با بدنه بسیار بلند، نشان‌دهنده یک حرکت بزرگ و سریع باشد، اما این حرکت می‌تواند بر اساس شرایط خاص کوتاه‌مدت رخ داده و نتایج درازمدتی نداشته باشد. این امر می‌تواند باعث شود که معامله‌گران به اشتباه وارد پوزیشن‌هایی شوند که بعد از مدتی قیمت‌ها به حالت قبل بازگشته یا حتی به صورت معکوس حرکت کنند.

بنابراین، برای جلوگیری از سیگنال‌های نادرست، استفاده از ابزارهای تایید کننده امری حیاتی است. این ابزارها می‌توانند شامل اندیکاتورهایی مانند RSI شاخص مقاومت نسبی، MACD   شاخص همگرایی و واگرایی میانگین متحرک و میانگین‌های متحرک باشند. این اندیکاتورها به معامله‌گران کمک می‌کنند تا از وضعیت خرید بیش از حد یا فروش بیش از حد آگاه شوند و به تایید بیشتری از سیگنال‌های کندل ماروبوزو دست یابند.

علاوه بر این، توجه به حجم معاملات نیز بسیار مهم است. اگر حجم معاملات در هنگام تشکیل کندل ماروبوزو بالا باشد، این نشان‌دهنده آن است که حرکت قیمت بر اساس تصمیمات جمعی و قوی از سوی بازار بوده و احتمال ادامه روند بیشتر است. از سوی دیگر، اگر حجم معاملات پایین باشد، سیگنال ایجاد شده ممکن است قابل اعتماد نباشد و بهتر است که معامله‌گر احتیاط بیشتری به خرج دهد.

همچنین، تحلیل دقیق‌تر روند پیشین و سایر عوامل خارجی بازار نیز می‌تواند به اعتبارسنجی بهتر الگوی ماروبوزو کمک کند. اگر کندل ماروبوزو در جهت روند قبلی بازار ظاهر شود، احتمال ادامه روند بالاتر خواهد بود، اما اگر بر خلاف روند قبلی باشد، ممکن است به عنوان یک سیگنال معکوس دیده شود که نیاز به تایید بیشتری دارد.

در نهایت، برای جلوگیری از تصمیمات اشتباه، معامله‌گران باید در کنار استفاده از الگوهای کندلی مانند ماروبوزو، به مجموعه‌ای از داده‌ها و ابزارها نگاه کنند تا سیگنال‌های نادرست کاهش یابد و دقت تحلیل افزایش یابد.

نتیجه‌گیری

کندل ماروبوزو یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین الگوهای کندل استیک در تحلیل تکنیکال است که می‌تواند اطلاعات بسیار ارزشمندی را در مورد روندهای بازار و رفتار خریداران و فروشندگان به معامله‌گران ارائه دهد. این الگو به‌ویژه در شناسایی روندهای جدید یا معکوس و نیز تعیین نقاط ورود یا خروج از بازار کاربرد دارد. به دلیل ساده بودن و ویژگی‌های مشخص آن، بسیاری از معامله‌گران از این الگو برای تحلیل رفتار بازار و پیش‌بینی جهت حرکت قیمت‌ها استفاده می‌کنند.

با این حال، استفاده مؤثر از کندل ماروبوزو نیازمند دقت و توجه به جزئیات بیشتری است. برای اینکه از این الگو به بهترین شکل بهره‌برداری شود، توصیه می‌شود که آن را به‌طور همزمان با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال، مانند حجم معاملات، اندیکاتورهای تکنیکال مانند RSI و MACD، و نیز روندهای قبلی بازار، بررسی کنید. این کار می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا سیگنال‌های نادرست را شناسایی کرده و از آنها اجتناب کنند.

در نهایت، هرچند کندل ماروبوزو به‌طور کلی یک سیگنال قوی محسوب می‌شود، اما نباید تنها به آن برای اتخاذ تصمیمات معاملاتی تکیه کرد. برای جلوگیری از سیگنال‌های نادرست و افزایش دقت تحلیل، استفاده از ابزارهای تأیید کننده و سایر شاخص‌های تکنیکال به‌شدت توصیه می‌شود.